در دنیای امروز که متخصصان در هر رشته، فن و هنری با بررسی و تجزیه و تحلیل فرایندی آموزشی امکان تصحیح و رشد کیفیت آموزشی را دارند،
بدیهی است آموزش موسیقی نیز می تواند جزو یکی از اولویت های این گونه تحقیقات باشد.
در این نوشته سعی بر آن است تا براساس تجربیات آموزشی نگارنده، عوامل موثر در آموزش درست موسیقی به طور کلی و به طور اخص در ایران بررسی شود.
در این مقاله سعی بر این است تا موارد موثر در زمینه آموزشی موسیقی به طور کلی و به طور اخص با رویکرد مورد مطالعاتی (Case Study) آموزش موسیقی در ایران ارزیابی شود.
ابتدا به ویژگی های مدرس موسیقی خواهیم پرداخت.
۱- سن و جنسیت مدرس؛
۲- پیشینه هنری مدرس؛
۳- شیوه آموزش مدرس؛
۴- آداب اجتماعی و رفتار هنری مدرس.
عوامل موثر در آموزش درست موسیقی -آکا
سن مدرس موسیقی از چند جنبه بررسی کردنی است.
اختلاف سنی مدرس موسیقی با هنرجو گاه می تواند باعث مشکلاتی در آموزش شود.
بنا بر تجربیات آموزشی که نگارنده داشته، این اختلاف سنی بهتر است که چندان زیاد نباشد.
برای مثال اختلاف سنی بین یک هنرجوی ۱۵ ساله و مدرس ۵۰ ساله یا بیشتر گاه می تواند مشکلاتی به وجود آورد؛
مشکلاتی که معمولا در نوع ارتباط هنری بین این نوع مدرسان و هنرجویان پیش می آید.
برخی از این مشکلات به آداب و فرهنگ و شرم و حیا و خجالتی که بین شرقیان و به خصوص ایرانیان رایج است، بر می گردد.
بسیاری از هنرجویان موسیقی در ایران به سختی می توانند سرش های خود در زمینه موسیقی را از مدرسانی که با آن ها اختلاف سنی بسیار دارند، بپرسند
و گاه دیده شده که مادر یا پدر هنرجویان با مدرسان درباره سوالات هنرجو تماس می گیرند!
البته همواره این موضوع مطرح است که استادان با سن بیشتر حتما از توانایی و تجربه بالاتری برخوردارند که معمولا هم همین طور هست،
ولی شاید بهتر باشد هنرجویان با سن و سال کم در ابتدا با مدرسان جوان تر (و البته باصلاحیت و تایید شده) موضوع آموزشی را پیگیری کنند
و در مراحل بعدتر نزد استادانی با سن و تجربه بیشتر بروند.
بسیار مرسوم است که استادان باسابقه، خود مدرسان جوانی را به هنرجویان پیشنهاد می کنند که ابتدا هنرجویان با آن ها کلاس را شروع کرده
و بعد از تایید مدرس جوان و طی مدتی آموزش، به محضر درس استاد اصلی راه پیدا کنند.
درباره تشابه یا تفاوت جنسیت میان استاد و هنرجو موارد بسیاری می تواند دخیل باشد.
گاه دیده شده که هنرجویان ترجیح شخصی شان (که می تواند به هر دلیل فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی، تربیتی و. باشد) بر این است تا با جنس موافق یا مخالف کلاس دارا باشند.
به نظر می رسد این انتخاب یکی از مواردی است که حتما والدین باید با ترجیح فرزندانشان دست به انتخاب آن بزنند؛
چرا که در روند آموزش می تواند کمک درخور توجهی به ارتباط صحیح میان مدرس و هنرجو بینجامد.
پیشینه هنری مدرس مربوطه و سوابق آموزشی آن بسیار در انتخاب مدرس موسیقی مهم است.
والدین و هنرجوی موسیقی بایستی حتما در مراحل مختلف و با تحقیقات بسیار از مدرس مربوطه اطلاعات کافی به دست آورند.
گاه مدرسان موسسان آموزشی سوابق قابل قبولی برای آموزش ندارند و هنرجویان در مسیر آموزشی سردرگم می شوند.
شیوه آموزش موسیقی مدرس موسیقی بسیار نکته مهم و درخور توجهی است.
اینکه مدرس موسیقی از کدام نقطه شروع کند و به کجا برسد، در آموزش بسیار مهم است.
حتی بهتر است در جلسه نخست به طور خلاصه مسیر آموزش به زبانی ساده مطرح و معرفی شود.
تسلسل دروس، تنوع مطالب، نوع بیان مطالب، تکنیک ها و جزییات هر درس و بسیاری از مطالب آموزشی در کیفیت آموزش بسیار تاثیر دارند.
فن بیان مدرس در تدریس موسیقی بسیار نکته مهمی است.
حتما بسیار این جمله را شنیده اید که هر کسی که آهنگساز، رهبر ارکستر یا نوازنده خوبی هست، قرار نیست ااما استاد و مدرس خوبی هم باشد!
قطعا این جمله درست است؛
چرا که امروزه رشته <<آموزش موسیقی>> در دانشگاه ها دنیا رشته شناخته شده ای است
و کسانی که این رشته را پیگیری می کنند با مسائلی چون روان شناسی، روش تدریس، فن بیان و. رو به رو هستند.
آداب اجتماعی مدرس موسیقی همیشه باید مدنظر هنرجویان و والدین آن ها باشد؛
زیرا هنرجویان خواسته یا ناخواسته الگوهای رفتاری استاد خود را دنبال می کنند.
حتی اگر این الگوها، جزو دسته رفتارهای غیرمنطقی و غیرقابل قبول عرف جامعه باشند!
همچنین رفتار هنری مدرس نسبت به هنرجویان خود بسیار مهم و شایان توجه است.
خونسردی، مهربانی، سعه صدر، توجه به پرسش های هنرجویان، تشویق و در صورت وم تنبیه به موقع و هزاران ویژگی رفتاری در مدرسان موسیقی مهم و همواره زیر ذره بین هنرجو و خانواده هنرجوی موسیقی است.
تکنیک خوانندگی به تمام آنچه که بدن خواننده به صورت غیر ارادی در هنگام آوازخوانی انجام میدهد گفته میشود.
این عکس العمل ها رفتارهایی مانند تنفس و زیر و بمی صدا و تلفظ صحیح کلمات وغیره است.
این را بدانید که هنرجویان کمی در ابتدا که وارد کلاس میشوند به صورت طبیعی با زیر و بم صدای خود آشنایی دارند .
در سایرین با تلاش بیش از حد که موجب نادرست شکل گرفتن عادات حنجره یا تنبلی مواجه ایم و هنرجویان
بنابراین با پرداختن به تمام این کنش ها و ایجاد رابطۀ متوازن میان آنها است که هنرجو قدم به قدم با ساز درون خود آشنا شده و آن را آماده برای تولید صدایی رسا و موزون می کند.
صدای ما یک ساز بسیار حساس فیزیولوژیک است که هنگام پرداختن به آن باید به بهداشت و سلامتی آن نیز توجه داشت.
تنها با پرداختن به تمام عناصر نام برده است که سلامتی صدا و کارآیی ایده آل آن امکان پذیر و برای سالهای متمادی تضمین می گردد.
توصیه می شود فراگیری جدی تکنیک آواز در کلاس آموزش آواز پس از دوران بلوغ آغاز شود.
زیرا در دورۀ بلوغ حنجره دستخوش تغییر و رشد ناگهانی می شود و صدا اصولا در فونکسیون خود نامطمئن و حساس است.
روند رشد حنجره در بین دخترها به شدت پسرها صورت نمی گیرد اما آنها نیز بهتر است پس از پشت سرگذاشتن دوران بلوغ به فراگیری تکنیک آواز بپردازند.
پیش از این دوره، یعنی در دوران کودکی و نوجوانی هنرجویان باید آوازهای مناسب با صدای خود بخوانند و اصولا با بلند سخن گفتن یا فریاد زدن به صدای خود آسیب نرسانند.
لذا به مادران و اساتید کلاس آموزش آواز در آموزشگاه موسیقی توصیه می کنم که هر چه بیشتر به کودکان خود ترانه های کودکانه را آموخته و همراه با آنها بخوانند.
خواندن در گروه های کُر و شرکت در کلاس های مخصوص
مربی در این کلاس ها نقش مهمی دارد زیرا تمایل کودکان به تقلید بی چون و چرا، حتی از اشتباه خواندن یا صحبت کردن بزرگسالان، آنها را در معرض آسیب های جدی و علاج ناپذیر قرار می دهد.
سرپرستی که خصوصا در این رابطه با کودکان و نوجوانان کارمی کند باید به ارتفاع مناسب صدای آنها توجه کرده و خود صدایی نرم، لطیف و بدون تنش داشته باشد.
شرط لازم برای صدای خوب و تکنیک خوانندگی به طورکلی داشتن بدنی سالم، پرتحرک و چالاک است.
باید بدانیم که هر بخشی از بدن که به اندازۀ کافی مورد استفاده قرارنگیرد به تدریج تحلیل رفته و قدرت طبیعی خود را از دست می دهد.
ماهیچه های بدن سالم و پرتحرک اما دارای استحکام، قدرت طبیعی، تعادل و قدرت جهش است و در نتیجه فونکسیون های آن نیز سالم و ایده آل هستند.
هنگام خواندن بدن ما تبدیل به یک ساز می گردد و طبیعی است که کارکرد سالم این ساز به سلامتی جسمی و روحی وابسته است.
عدم تعادل روحی در فیزیک انسان منعکس می شود و نخستین اندامی که آن را بدون تحریف منعکس می کند، اندام بسیارحساس حنجره است.
در صدای یک انسان وضعیت روحی و احوال او را میتوان احساس کرد و شنید.
اعتماد به نفس یا عدم آن، استرس یا آرامش درونی، ضعف، غم، شادی، بغض، خستگی و خشم درصدای انسان منعکس می شود
و انسانی که از نظر روانی و یا جسمی سالم نباشد، طبیعتا نمی تواند خوب بخواند یا با صدایی گرم و رسا صحبت کند.
در غرب یادگیری تکنیک خوانندگی و خواندن آواز در بخش روان درمانی نیز بکارگرفته می شود.
به عبارتی در روند یادگیری آواز ، هنرجو وادارمی شود در بازسازی تعادل جسمی و روحی خود بکوشد.
در این راه به بررسی دقیق درون خود می پردازد، توانایی های خود را شناخته و به ضعف های خود پی می برد و سعی در زدودن آنها می کند و یا آنها را می پذیرد.
همچنین موسیقی درمانی سابقه ای دراز دارد که در مقاله ای تحت عنوان
نکتۀ آخر وجود حواس درونی قوی است.
حواس درونی در روند تمرکز بر خود و دریافت حرکات و تغییرات ظریف در بدن و حس های درونی پرورش یافته و رشد میکند.
حواس درونی به ما کمک میکند تا این حرکات و همچنین احساسات خود را دریافت و به طور واقع بینانه ارزیابی کنیم.
مهمترین موضوع دررابطه با تکنیک خوانندگی مبحث تنفس است.
فراگیری تنفس صحیح نه تنها برای کسانی که به نوعی با صدا سر و کاردارند،
بلکه برای تمام کسانی که به سلامتی جسمی و روحی خود علاقمند می باشند قابل اهمیت است.
تنفس صحیح با سلامتی بدن نسبت مستقیم دارد.
پرداختن و تمرکز بر تنفس و تلاش برای اصلاح کردن آن در مجموع، تاثیری شفادهنده و آرامش بخش بر جسم و روان دارد.
نه تنها سرچشمۀ بسیاری از بیماری ها را بایستی در تنفس اشتباه، سطحی و ناکافی جستجو کرد،
بلکه بیشتر بیماری های جسمی و روحی نیز نشانه های خود را در درجۀ نخست با دگرگونی شیوۀ تنفس نمایان می سازند.
درباره این سایت